Экзiстэнцыялiзм

Змест:

Уводзiны........................................................3

Раздзел РЖ.........................................................5

1.1 Экзiстэнцыялiзм у французскай лiтаратуры........................6

1.2 Жан-Поль Сартр: жыццё i творчасць..............................9

1.3 Альбер Камю i яго твор тАЬМiф пра СiзiфатАЭ як яскравы прыклад лiтаратуры экзiстэнцыялiзма.................................................12

Раздзел РЖРЖ........................................................18

2.1 Жыццёвы i творчы шлях Васiля Быкава...........................18

2.2 Асаблiвасцi тАЬбыкаСЮскагатАЭ экзiстэнцыялiзму.....................19

2.3 тАЬМёртвым не балiцьтАЭ як прыклад уплыву экзiстэнцыялiзму на творчасць Васiля Быкава..............................................21

Заключэнне......................................................30

Спiс лiтаратуры..................................................32

Уводзiны

Экзiстэнцыялiзм у перакладзе з лацiнскай мовы азначае iснаванне. Жыццё чалавека, або iснаванне, экзiстэнцыялiсты характарызавалi часцей за СЮсё такiмi тэрмiнамi як тАЬтрывогатАЭ, тАЬклопаттАЭ, тАЬадзiнотатАЭ, тАЬпустататАЭ i iнш. Фармiраванне экзiстэнцыялiзму як фiласофскай сiстэмы адбылося СЮ 20-30-я гг. ХХ ст. Аднак прадпасылкi былi бачныя яшчэ СЮ ХРЖХ ст. Значны СЮплыСЮ аказалi такiя фiлосафы як Кiркегар, Нiцшэ, Ясперс, Хайдэгер i iншыя.

Падчас Другой сусветнай вайны экзiстэнцыялiзм шырока СЮваходзiць у мастацкую лiтаратуру. Не апошняе месца займае французская лiтаратура, якая спрыяла СЮвядзенню экзiстэнцыялiзму СЮ мастацкую лiтаратуру, асабiсты СЮклад зрабiлi такiя выдатныя фiлосафы таго часу як Жан Поль Сартр i Альбер Камю.

Хуткаму распаСЮсюджванню экзiстэнцыялiзму спрыяла тое, што яго даносiлi да людзей праз мастацкiя вобразы i сiтуацыi. Таксама немалую ролю гралi час абставiны: фашызм, ваенная трагедыя, якая была яшчэ больш жорсткая i жудасная, чым пад час Першай сусветнай вайны. Гэта СЮсё спрыяла развiццю такога накiрунку фiласофii, якi сцвярджаСЮ, што чалавек бездапаможны, магчымасцi яго абмежаваны, а iснаванне яго абсурдна. Можна сказаць, што катэгорыя абсурду зтАЩяСЮляецца цантральнай у фiласофii экзiстэнцыялiзму. З усiх фiласофска тАУ лiтаратурных плыняСЮ гэты накiрунак найбольш востра паставiСЮ пытанне чалавечага iснавання.

Што ж датычыцца беларускай лiтаратуры, то трэба адзначыць, што СЮ параСЮнаннi з французскай, нямецкай цi русскай лiтаратурамi, у ёй не было прадстаСЮнiкоСЮ экзiстэнцыялiзму як цэласнай сiстэмы светабачання. Тым не менш рысы гэтага накiрунку можна заСЮважыць у творчасцi шматлiкiх пiсьменнiкаСЮ, такiх як Багдановiч, Купала, Чорны, Гарэцкi, БыкаСЮ.

Экзiстэнцыялiсцкае СЮспрыманне рэчаiснасцi беларусаСЮ было абумоСЮлена не толькi маштабам войн, але ж i пострэвалюцыйнай сiтуацыяй, а таксама нацыянальнай нерэалiзаванасцю i прыгнётам. Адсюль i вынiкае разлад чалавека са светам, сацыяльная адчужанасць героя, немагчымасць прыняць грамадства, якое iснуе, з аднаго боку, i быць зразумелым яму, з другога.

Не аднойчы лiтаратуразнаСЮцы падымалi пытанне прыналежнасцi Васiля Быкава да экзiстэнцыялiстаСЮ. СапраСЮды, шмат падобнага прасочваецца СЮ яго творчасцi i творчасцi пiсьменнiкаСЮ тАУ экзiстэнцыялiстаСЮ. Аднак, трэба заСЮважыць, што СЮ адрозненнi ад iх, а менавiта Сартра i Камю, экзiстэнцыялiстам Быкава зрабiла само жыццё. Лёс у пiсьменнiка нiколi не быСЮ легкiм, адна толькi вайна чаго каштавала. РЖ на светаСЮспрыманне Быкава, якое даволi моцна супадала з фiласофiяй экзiстэнцыялiзму, таксама вялiкi СЮплыСЮ аказалi СЮсе тыя абставiны, сярод якiх знаходзiСЮся пiсьменнiк. Ён нiчога не прыдумваСЮ, экзiстэнцыялiзм быСЮ навокал яго: на вайне, сярод людзей, якiя былi побач, сярод падзей, якiя адбывалiся, ён быСЮ усюды.

Мэтай гэтай працы зтАЩяСЮляецца 1) вызначэнне паняцця экзiстэнцыялiзму i яго асноСЮных рыс, як фiласофскага накiрунку, якi меСЮ вялiкi СЮплыСЮ на творчасць пiсьменнiкаСЮ i фiлософаСЮ ХХ ст.; 2) разгляд творчасцi прадстаСЮнiкоСЮ дадзенага накiрунку фiласофскай думкi, а менавiта Ж.-П. Сартра i А.Камю; 3) даследванне СЮплыву экзiстэнцыялiзму на творчасць В.Быкава праз аналiз аповесцi тАЬМёртвым не балiцьтАЭ.

Прадметам даследвання зтАЩяСЮляецца фiласофiя экзiстэнцыялiзму i яе СЮплыСЮ на творчасць нашага знакамiтага пiсьменнiка Васiля Быкава. У ролi абтАЩекта выступае аповесць В.Быкава тАЬМёртвым не балiцьтАЭ, якая паказвае той комплекс чалавечых i грамадскiх адносiн, якiя моцна СЮплываюць на жыццё наступных пакаленняСЮ. тАЬМёртвым не балiцьтАЭ нагадвае нам як цяжка адбываецца СЮ свеце накапленне чалавечнасцi i як шпарка можа быць зруйнавана дасягнутае крывавай цаной.

Раздзел РЖ

Экзiстэнцыялiзм тАФ фiласофскi накiрунак сярэдзiны ХХ ст., якi на першы план ставiСЮ абсалютную СЮнiкальнасць чалавечага быцця, якая не магла быць выражана моваю паняццяСЮ.

Экзiстэнцыялiзм зтАЩяСЮляецца адным з самых змрочных фiласофскiх i эстэтычных накiрункаСЮ сучаснасцi. Чалавек, якога паказваюць экзiстэнцыялiсты, зтАЩяСЮляецца носьбiтам унутранай адзiноты i страха перад рэчаiснасцю. Жыццё не мае сэнсу, грамадская дзейнасць не прыносiць пладоСЮ, маральнасць негрунтоСЮная. У свеце нама Бога, няма iдэалаСЮ, ёсць толькi экзiстэнцыя, лёс-прызначэнне, якому чалавек моСЮчкi падпарадкоСЮваецца; iснаванне тАУ клопат, якi чалавек павiнен прыняць, бо розум не СЮ сiлах супрацьстаяць варожасцi быцця: чалавек асуджаны на абсалютную адзiноту, нiхто не раздзелiць з iм яго iснавання.

Вывады, якiя робiць экзiстэнцыялiзм даволi жудасныя: абыякава тАУ жыць або не жыць, абыякава тАУ кiм быць: катам цi яго ахвярай, героем або трусам, заваёСЮнiкам цi рабом. ПрамовiСЮшы абсурднасць чалавечага быцця, экзiстэнцыялiзм упершыню адкрыта СЮключыСЮ тАЬсмерцьтАЭ як матыСЮ доказу смяротнасцi i аргумент асуджаннасцi чалавека i яго тАЬвыбраннасцiтАЭ. Дэталёва разгледжаны СЮ экзiстэнцыялiзме этычныя праблемы: свабоды i адказнасцi, совесцi i ахвярнасцi, мэты iснавання i прызначэння, якiя шырока СЮвайшлi СЮ лексiкон мастацтва стагоддзя. Экзiстэнцыялiзм прываблiвае жаданнем зразумець чалавека, трагiчнасць яго долi i iснавання; да яго звярталiся шматлiкiя мастакi розных накiрункаСЮ i метадаСЮ.

Вытокi экзiстэнцыялiзму змяшчаюцца СЮ вучэннi дацкага мыслiцеля ХРЖХ ст. Сёрэна Кiркегара, якi СЮвёСЮ паняцце экзiстэнцыi, як усведамлення СЮнутранага быцця чалавека СЮ свеце. Так як прадметнае знешняе быццё азначае тАЬнесапраСЮднае iснаваннетАЭ, то СЮ дасягненнi экзiстэнцыi рашучую ролю грае тАЬэкзiстэнцыяльны выбартАЭ, пры дапамозе якога чалавек пераходзiць ад сузiральна тАУ пачуццёвага быцця, якое дэтэрмiнуецца знешнiмi фактарамi асяроддзя, да адзiнага i напаСЮторнага тАЬсамога сабетАЭ.

Кiркегар вылучыСЮ тры стадыi СЮзыходжання асобы да сапраСЮднага iснавання: эстэтычную, якой кiруе арыентацыя на задавальненне; этычную тАУ арыентацыя на доСЮг; рэлiгiозную тАУ арыентацыя на пакуты, якiя як бы прыраСЮнiваюць чалавека да РЖiсуса Хрыста.

Трэба адзначыць, што СЮ сваёй аснове экзiстэнцыялiзм падобны да нонканфармiзму, якi прымушае асобу рабiць выбар у бок сапраСЮдных чалавечых каштоСЮнасцяСЮ.

1.1 Экзiстэнцыялiзм у французскай лiтаратуры.

XX стагоддзетАж НезадоСЮга да пачатку Першай сусветнай вайны СЮ вучэннях расiйскiх i нямецкiх фiлосафаСЮ узнiкае новая плынь тАУ фiласофiя iснавання, iнакш кажучы тАУ экзiстэнцыялiзм. ЛеСЮ ШастоСЮ, Мiкалай БярдзяеСЮ, Габрыэль Марсэль, Марцiн Хайдэгер, Карл Ясперс, усе яны мелi непасрэднае дачыненне да экзiстэнцыялiзму. У Францыю ён прыйшоСЮ толькi пад час Другой сусветнай вайны. Жан-Поля Сартр, Альбер Камю, Сiмона дэ Бавуар вось толькi некалькi прыкладаСЮ пiсьменнiкаСЮ-экзiстэнцыяналiстаСЮ. Ужо СЮ сярэдзiне стагоддзя экзiстэнцыяналiзм дасягнуСЮ незвычайнай папулярнасцi, i гэта асаблiва датычылася асяроддзя iнтэлiгенцыi. Яго моцны СЮплыСЮ адчула на сабе i мастацкая лiтаратура. Экзiстэнцыялiзм нават атрымаСЮ метафарычнае азначэнне тАЬЕвангелле ХХ стагоддзятАЭ.

Калi прааналiзаваць творы пiсьменнiкаСЮ-экзiстэнцыялiстаСЮ, то можна заСЮважыць, што такiя тэрмiны як тАЬбольтАЭ, тАЬпакутатАЭ, тАЬтугатАЭ, тАЬнудатАЭ, тАЬадзiнотатАЭ, тАЬпакiнутасцьтАЭ, тАЬклопаттАЭ, тАЬтрывогатАЭ, тАЬмлосцьтАЭ, тАЬагiдатАЭ сустракаюцца вельмi часта i СЮ кожнага аСЮтара, многiя з гэтых слоСЮ сталi назвамi цэлых твораСЮ. Вiдавочна, што у гэтых тэрмiнах выяСЮляе сябе песiмiстычны погляд на гiстарычны працэс, якi грунтаваСЮся на дасягненнях навукi i тэхнiкi i завяршыСЮся кашмарам двух сусветных войнаСЮ. Такiм чынам, экзiстэнцыялiзм выступаСЮ за сапраСЮдныя чалавечыя каштоСЮнасцi, заклiкаСЮ зрабiць свой асаблiвы канчатковы выбар на карысць гэтых каштоСЮнасцяСЮ, звярнуцца да тАЬсамога сябетАЭ, тАЬсваёй самасцiтАЭ.

Экзiстэнцыяналiзм меСЮ два накiрункi тАУ рэлiгiйны i атэiстычны. Кожны з iх па рознаму тлумачыць адносiны чалавека i Бога, адсюль вынiкае праблема свабоды. Прыхiльнiкамi рэлiгiйнага экзiстэнцыяналiзму былi Марсэль, Хайдэгер, Ясперс. Яны параСЮноСЮвалi чалавека з РЖiсусам Хрыстом. Ён, як РЖiсус, якi ад нараджэння быСЮ асуджаны на пакуты i на iнтымны СЮнутраны дыялог з Богам. Адрозненнем чалавека ад астатнiх жывых iстот зтАЩяСЮляецца тое, што ён здольны выходзiць за межы свайго зямнога iснавання, самавызначацца, рабiць свядомы выбар. Аднак, iснаванне чалавека СЮ свеце, дзе пануе смерць, становiцца надзвычай няСЮстойлiвым, бо ён увесь час павiнен знаходзiць адказ на пытанне, як быць у той, цi iншай тАЬчалавечай сiтуацыiтАЭ, незнаёмых нiводнай другой жывой iстоце, павiнен увесь час рабiць выбар на карысць свайго iснавання.

Прыхiльнiкамi другога накiрунку тАУ атэiстычнага, былi Сартр i Камю. Яны лiчылi, што чалавек, якi знаходзiцца СЮ абязбожаным свеце, якi небыта тАЬасуджаны быць свабоднымтАЭ, павiнен цярплiва несцi на сваiх плячах увесь цяжар зямнога быцця, разумеючы пры гэтым сваю тАЬвыпадковасцьтАЭ, тАЬкрохкасцьтАЭ у гэтым свеце, i як вынiк, усё трэба рабiць тут i зараз, а не потом у тАЬпатойбочным свецетАЭ. Усе рашэннi чалавек прымае сам, не спадзеючыся на чыю-небудзь дапамогу, не маючы нiякiх гарантый на поспех. Чалавек увесь час павiнен быць тым, кiм ён зтАЩяСЮляецца на самой справе, iнакш кажучы тАУ чалавекам. тАЬСапраСЮднае iснаваннетАЭ, якое СЮспрымаецца СЮ свеце рэлiгiйнага экзiстэнцыялiзму як кволая надзея чалавека на тое, што тАЬёсць нешта, што бясконца перавышае яготАЭ, гэта значыць Бог, у свеце атэiстычнага экзiстэнцыялiзму ацэньваецца як тАЬавантуратАЭ, якая тАЬмае найбольш шанцаСЮ скончыцца кепскатАЭ (Сартр), як тАЬбунттАЭ супраць багоСЮ (Камю).

Фiласофiя экзiстэнцыяналiзму вельмi зблiзiлася з мастацкай лiтаратурай, якую невыпадкова называюць тАЬчалавеказнаСЮствамтАЭ, бо менавiта дзякуючы мастацкай мове фiласофскiя паняццi зрабiлiся зразумелымi, а экзiстэнцыяналiзм такiм папулярным. Выразней за СЮсё гэта можна назiраць у Францыi, дзе з даСЮнiх часоСЮ iснавала традыцыя перакладаць складаную мову фiласофii на даступную мову мастацкiх вобразаСЮ. Лiтаратурныя творы Сартра i Камю найперш выяСЮлялi пэСЮны настрой душы, стан чалавека, якi адчуСЮ сваю адзiноту СЮ вялiкiм i халодным свеце, дзе тАЬусё дазволенатАЭ, таму што тАЬБога няматАЭ, тАЬусе багi памерлiтАЭ. Чалавек, знаходзячыся не па сваёй волi СЮ тАЬпамежнай сiтуацыiтАЭ, мусiць зрабiць свой свядомы тАЬвыбартАЭ, узяць на сябе СЮсю тАЬадказнасцьтАЭ i, негледзячы на тАЬабсурдтАЭ, якi пануе СЮ свеце, знаходзiць сэнс у сваiм векавечным i амаль безнадзейным змаганнi.

Тэрмiну тАЬабсурдтАЭ у экзiстэнцыяналiзме адводзiцца надзвычайнае месца. Ён азначае бязглузднасць, бессэнсоСЮнасць iснавання СЮ абязбожаным свеце, чужым i варожым чалавеку. Адсутнасць веры СЮ тАЬнеСЮмiручую душутАЭ пазбаСЮляе чалавека перспектывы: паняццi тАЬбудучынятАЭ, тАЬвечнасцьтАЭ, тАЬбясконцасцьтАЭ не маюць для яго нiякага сэнсу, бо сам ён тАЬканечнытАЭ. Здольнасць з дапамогаю розуму спасцiгаць свет, крок за крокам наблiжацца да тАЬабсалютнай iсцiнытАЭ, стварае СЮ чалавека iллюзiю, што ён усемагутны i здольны СЮрэшце рэшт адкрыць таямнiцу жыцця, перамагчы тым самым, вядома, у далёкай будучынi, нават самую смерць. Аднак штодзённае тАЬiснаваннетАЭ СЮвесь час нагадвае чалавеку, што менавiта яно зтАЩяСЮляецца адзiнай вiдавочнай рэальнасцю, няхай сабе зменлiвай, хуткаплыннай, крохкай.

Дзякуючы гэтай тАЬяснасцi бачаннятАЭ французскiя экзiстэнцыяналiсты Сартр i Камю здолелi зразумець з аднаго боку, абсурднасць iснавання, а з другога тАУ зрабiць свой маральны выбар i быць падрыхтаванымi каб дапамагчы iншым людзям у iх цяжкiм змаганнi за годнае iснаванне. Яны абодва актыСЮна удзельнiчалi СЮ Французскiм супрацiСЮленнi, спавядаючы СЮ сваiм жыццi i творчасцi трагiчны стаiцызм (Камю) i мяцежны выклiк (Сартр).

Таксама фiласофiю экзiстэнцыяналiзму, гэтак жа, як i фiласофскiя катэгорыi тАЬiснаваннетАЭ, тАЬвыбартАЭ, тАЬабсурдтАЭ можна прасачыць у творчасцi Антуана дэ Сент-Экзюперы, Сальвадора Далi, Самюэла Бэкета, Эжэна Ёнэска, Андрэя ТаркоСЮскага, Васiля Быкава, Алеся Адамовiча, Кузьмы Чорнага, Вiктара Казько, Алеся Разанава i iнш.

1.2. Жан-Поль Сартр: жыццё i творчасць.

Жан-Поль Сартр нарадзiСЮся 21 чэрвеня 1905 г. у Парыжы СЮ сямтАЩi марскога афiцэра. Калi яму споСЮнiлася 9 месяцаСЮ, памёр яго бацька. Даволi рана Поль пачаСЮ пiсаць пераймальныя тАЬвершы СЮ прозетАЭ, тАЬбульварныя раманытАЭ: тАЬраманы замянiлi мне СЮсётАЭ, тАЬя пiсаСЮ дзеля СЮласнага задавальненнятАЭ, тАЬсвет, якi iснаваСЮ на паперы, трывожыСЮ мянетАЭ. Потым ён стаСЮ выкладчыкам фiласофii. ЗахапiСЮся iдэямi Эдмунда Гусэрля i Марцiна Хайдэгера, стаСЮ заснавальнiкам атэiстычнага экзiстэнцыялiзму. У пачатку Другой сусветнай вайны быСЮ мабiлiзаваны СЮ войска, служыСЮ у метэачасцях. ТрапiСЮ у палон, адкуль вызвалiСЮся, сiмуляваСЮшы невылечнае захворванне. ПрацягваСЮ выкладаць фiласофiю. УдзельнiчаСЮ у руху СупрацiСЮлення.

У пасляваенныя дзесяцiгоддзi Сартр публiчна вiтаСЮ левыя палiтычныя рухi, прапагандаваСЮ сацыяльна-палiтычную ангажаванасць i спрабаваСЮ узбагацiць экзiстэнцыялiзм эСЮрыстычнымi магчымасцямi марксiзму. У 1964 г. Сартру была прысуджана НобелеСЮская прэмiя СЮ галiне лiтаратуры тАЬза творы, насычаныя iдэямi i прасякнутыя духам свабоды, якiя мелi велiзарны СЮплыСЮ на нашае стагоддзетАЭ. Сартр зрабiСЮ сiмвалiчны прымiрэнчы жэст у бок правых, асудзiСЮшы iнiцыяваную камунiстамi вайну СЮ ВтАЩетнаме. У 1968 г. падтрымаСЮ моладзевы пратэставы рух (тАЬстудэнцкую рэвалюцыютАЭ). Яго погляды i СЮчынкi наогул цяжка паддавалiся рацыянальнай логiцы. У апошнiя гады жыцця Жан-Поль Сартр амаль аслеп у вынiку хваробы вачэй. Памёр 15 красавiка 1980 г.

ЗтАЩяСЮляючыся заснавальнiкам французскага экзiстэнцыяналiзму, Сартр у 1943 годзе друкуе тэарэтычны трактат тАЬБыццё i нiштотАЭ (LтАЩetre et le Neant), якi становiцца афiцыяльным манiфествм экзiстэнцыяналiсцкай школы. Светапогляд Сартра склаСЮся яшчэ СЮ канун першай вайны, паСЮплывалi на гэта замежныя кнiжныя крынiцы, аднак пажыСЮным асяродзем для яго стала французская рэчаiснасць перыяду французскай акупацыi. Тое, што пiсьменнiк бачыСЮ навокал, здавалася яму наглядным сцверджаннем таго, што СЮ свеце пануюць абсурд i дзiкае самавольства.

РЖтак, як ужо гаварылася раней, сваё арыгiнальнае разуменне экзiстэнцыяналiзму Сартр раскрыСЮ у трактаце тАЬБыццё i нiштотАЭ, а асноСЮныя палажэннi растлумачыСЮ у публiчнай лекцыi тАЬЭкзiстэнцыяналiзм - гэта гуманiзмтАЭ (1946). У ёй Сартр выказываСЮ думкi пра iснаванне, якое папярэднiчае сутнасцi, пра тое, што чалавек тАЬадзiноктАЭ у чужым свеце, пра тое, што чалавек свабодны СЮ сваiм выбары, што яго выбар заСЮсёды матываваны i нясе СЮ сабе маральны сэнс. Фiласофскiя iдэi Сартра вобразна выяСЮлялiся СЮ яго мастацкiх творах: у раманах тАЬМлосцьтАЭ (1938), тАЬДарогi волiтАЭ (1945-1949), у зборнiку навел тАЬМуртАЭ (1939), у пэесах тАЬМухiтАЭ (1943), тАЬПры зачыненых дзвярахтАЭ (1945) i iншыя.

Мастацкiя творы Сартра не зтАЩяСЮлялiся простай iлюстрацыяй яго фiласофскiх iдэй: вобразнае мысленне дазваляла паглыбiць i СЮзбагацiць iх гучанне i змест. Звычайны герой ператвараецца СЮ экзiстэнцыянальнага героя, востра перажываючага сваю адзiноту, млосць, героя, якi адчувае невынослы цiск акалiчнасцяСЮ i мiжволi пачынае спасцiгаць катэгорыi тАЬбыццётАЭ i тАЬнiштотАЭ, героя, якого бянтэжаць i трывожаць адсутнасць сэнсу СЮласнага iснавання, яго абсурднасць.

У навеле тАЬМуртАЭ гэты стан непрыкаянай душы выяСЮлены асаблiва наглядна. Твор даволi эмацыянальны па сваёй структуры. Ён вельмi псiхалагiчна нацягнуты i трымае чытача СЮ пастаянным напружаннi. Трое хлопцаСЮ апынулiся СЮ такой сiтуацыi, калi да смерцi астаецца некалькi гадзiн, думаць акрамя яе няма пра што, аднак яны па рознаму рэагуюць на гэтыя абставiны. Самы малы, Хуан Мiрабл, усё нiяк не можа СЮсвядомiць, за што яго павiнны расстраляць. Ён усяго только брат таго, каго шукаюць. Том i Пабла больш свядома адносяцца да таго, што адбываецца. Аднак Том, негледзячы на тое, што пазбегнуць смерцi немагчыма, працягвае разважаць на розныя тэмы, каб толькi не думаць пра тое, што яго чакае. Пабла таксама не да канца разумее, што жыццю падыйшоСЮ канец. Ён уяСЮляе як будзе адбывацца расстрэл, як пулi будуць дакранацца да яго цела. Чалавек свабодны, але яго магчымасцi выбiраць гранiчна абмежаваныя. Арыштаваныя франкiстамi рэспублiканцы ведаюць, што iх чакае на свiтанку i што здарыцца СЮ гэты час у двары, каля цаглянага мура. Пры СЮсiм жаданнi захаваць у сабе нешта чалавечае iм гэта даецца цяжка: жывая плоць прагне паратунку, а дух паралiзаваны i прынiжаны. Пабла РЖбтАЩета, герой-наратар, трымаецца мужна i годна, бо спадзяваецца на тое, што зможа падмануць катаСЮ i не выдаць месца, дзе хаваецца камандзiр iнтэрнацыянальнай брыгады Рамон Грыс. Ён называе пад час допыту iншае месца сховiшча i цешыцца думкаю аб сваёй апошняй перамозе над франкiстамi. Аднак у абсурдным свеце пануе iрацыяналiзм, адсутнасць нармальнай логiкi: Рамон Грыс хаваецца менавiта там, дзе яго, паводле разлiкаСЮ Пабла РЖбтАЩеты, не павiнна быць. Свядомасць тАУ тАЬнiштотАЭ СЮ параСЮнаннi з тАЬбыццёмтАЭ як абтАЩектыСЮнай рэальнасцю.

Як ужо адзначалася, сутнасць фiласофii экзiстэнцыялiзма заключаецца СЮ тым, што яна лiчыць свет бяссэнсавым, хаатычным i нерэгулюемым нiякiмi законамi, а чалавека тАУ бясконца адзiнокiм, так як ён не можа зразумець не толькi рэчаiснасць, але i iншых людзей, унутраны свет якiх агароджаны ад яго неадольнай сцяной. Экзiстэнцыялiзм прэтэндаваСЮ на тое, што ён адкрыСЮ асноСЮнае СЮ iснаваннi чалавека тАУ адсюль i названне гэтай плынi.

Тым не менш французскiя экзiстэнцыялiсты (Камю, Сартр) тэарэтычна адмаСЮляючы СЮсялякае супрацоСЮнiцтва, на практыцы усё-такi прызнаюць узаемадапамогу людзей. ПрайшоСЮшы праз вопыт СупрацiСЮлення, гэтыя пiсьменнiкi падымаюцца да разумення неабходнасцi змагання са злом, якiм бы СЮсемагутным яно не здавалася, у iх творах гучыць мужны стаiцызм (антыфашысцкая птАЩеса тАЬМухiтАЭ Сартра, раман Камю тАЬЧуматАЭ).

Сартр у сваёй фiласофii лiчыць адзiным дакладным фактам толькi iснаванне зямлi i чалавека на ёй, адмаСЮляя як Бога, так i любую абтАЩектыСЮную заканамернасць развiцця грамадства (нават паняцце грамадства для Сартра СЮмоСЮна, так як грамадства для яго тАУ зборышча розных iндывiдуумаСЮ). Тым не менш, Сартр не СЮпадае СЮ амаралiзм, лiчачы, што сапраСЮдны чалавек, разумеючы сваю адзiноту, павiнен не пападаць пад уладу адчаю, а пераадольваць яго, i свабодна выбiраць лёс, выбiраць найбольш дастойны шлях, увесь час удасканальвацца.

У 1940 годзе, знаходзячыся СЮ нямецкiм лагеры для ваеннапалонных, Сартр напiсаСЮ птАЩесу тАЬМухiтАЭ. Праз тры гады яна была пастаСЮлена СЮ Парыжы i СЮспрынята як антыфашысцкая птАЩеса. Праблемы асабiстай адказнасцi, выбара i свабоды вырашалiся СЮ ёй на мiфалагiчнай аснове. У гэтым творы змяшчалася спроба супрацьпаставiць разум i маральны iмператыСЮ iррацыяналiзму i мiстыцы, да якiх звярталася фашысцкая iдэалогiя.

У лiтаратурнай творчасцi Сартра вельмi добра можна прасачыць шматлiкiя вядучыя тэмы яго фiласофскай рэфлексii: абсурдная адчужанасць рэчаСЮ, тАЬбыцця-СЮ-сабетАЭ (тАЬМлосцьтАЭ), погляд РЖншага i каханне як барацьба за заняволенне (тАЬПры зачыненых дзвярахтАЭ), свабода як прыняцце адказнасцi за лёс свайго свету (тАЬМухiтАЭ) i г.д. Лёсы герояСЮ Сартра паказваюць, часта СЮ формах прытч, працэс асмыслення чалавекам сваёй тАЬсiтуацыiтАЭ, i яго спробах выкарыстаць навязаны яму выбар. Разам з тым неабходнасць эстэтычнага завяршэння мастацкага тэксту прымушае Сартра-пiсьменнiка выводзiць асаблiвыя сiмвалiчныя тэмы i канструкцыi, якiя ставяць абмежаваннi свабодзе герояСЮ, агароджваюць iх лёс знешнiмi рамкамi. Увогуле, мастацкая творчасць Сартра СЮяСЮляе сабой арыгiнальнае злучэнне фiласофскай i нярэдка палiтычнай тэндэнцый, рэалiстычнай апавядальнай тэхнiкi, цягi да мiфу, магii i прытчы, а СЮ некаторых выпадках таксама i тАЬпаэтычныхтАЭ прарываСЮ пабытовай i моСЮнай умоСЮнасцi авангардысцкага духу 20 ст.

1.3 Альбер Камю i яго твор тАЬМiф пра СiзiфатАЭ як яскравы прыклад лiтаратуры экзiстэнцыялiзма.

Побач з творчасцю Сартра можна разглядаць i творчасць яшчэ аднаго прадстаСЮнiка экзiстэнцыялiзму, гэта Альбер Камю. Даволi вялiкi час iх позiркi на жыццё супадлi. Можна прасачыць шмат падабенстваСЮ у iх творах, аднак у той жа час былi i адрозненнi, якiя потым, калi скончылася Другая сусветная вайна, i прымусiлi разыйсцiся дзвух вялiкiх мастакоСЮ слова.

Альбер Камю нарадзiСЮся 7 лiстапада 1913 года СЮ сямтАЩi сельскагаспадарчага рабочага. СкончыСЮ фiласофска-гiстарычны факультэт Алжырскага СЮнiверсiтэта. З 1938г. працаваСЮ журналiстам. Так як ён пакутаваСЮ на сухоты, то не змог пайсцi добраахвотнiкам на фронт падчас Другой сусветнай вайны. У 1942 годзе уступiСЮ у падпольную групу тАЬКомбатАЭ, працаваСЮ рэдактарам аднайменнай газеты. У час вайны апублiкаваСЮ аповесць тАЬЧужанiцатАЭ, эсэ тАЬМiф пра СiзiфатАЭ, тАЬЛiсты да нямецкага сябратАЭ. У 1957 годзе атрымаСЮ НобелеСЮскую прэмiю СЮ галiне лiтаратуры, тАЬза значныя мастацкiя творы, у якiх з прароцкай глыбiнёй гаворыцца аб праблемах чалавечага быцця СЮ наш частАЭ. ЗагiнуСЮ у 1960 годзе, калi вяртаСЮся дадому, а яго аСЮтамабiль урэзаСЮся СЮ дрэва.

Альбера Камю можна назваць вечным шукальнiкам iсцiны. Ён пачынаСЮ сваю творчасць, як тАЬрамантычны экзiстэнцыялiсттАЭ, якi тАЬвылечыСЮся ад пакутлiвых парываСЮ працяглым сузiраннем прыродытАЭ. Штуршком да фiласофскага пошуку служыла адчуванне сабе тАЬдзесьцi на паСЮшляху памiж жабрацтвам i сонцам. Жабрацтва перашкодзiла веры, быццам усё цудоСЮна СЮ гiсторыi i пад сонцам, сонца навучыла мяне, што гiсторыя тАУ гэта не СЮсётАЭ. З дапамогай асветнiцтва Камю спадзяваСЮся наблiзiць прыход тАЬносьбiтаСЮ дзеяння i разам з тым носьбiтаСЮ iдэалаСЮтАЭ. [1, с.409]

Юнацкi аптымiзм i жыццярадаснае светаадчуванне Камю даволi хутка знiклi напярэдаднi Другой сусветнай вайны, у той час, калi чалавецтва спаСЮзала СЮ прорву катастрофы i адбывалася крушэнне СЮсiх маральных каштоСЮнасцяСЮ. Думка пра абсурдную бессэнсоСЮнасць светабудовы, на якой у пачатку сваёй творчасцi акцэнтаваСЮ увагу Камю, вызначыла пафас фiласофскай працы тАЬМiф пра СiзiфатАЭ. Альбер Камю ва СЮсiх сваiх творах не адыходдзiць ад тых прынцыпаСЮ i таго СЮспрыняцця жыцця, якое ён вывеСЮ СЮ гэтым сваiм фiласофскiм эссэ.

Мiфалагiчны Сiзiф зтАЩяСЮляецца тым абсурдным героем, якi, напэСЮна, адзiн з першых усвядомiСЮ сваё чалавечае наканаванне, ясна i выразна ацанiСЮ сваё становiшча i паСЮстаСЮ супраць усiх багоСЮ, супраць самога лёсу (тАЬён вышэй за свой лёс, ён цвярдзей за свой каменьтАЭ). У канцы твора, пiсьменнiк прыходзiць да аптымiстычнай высновы, бо яго Сiзiф выявiСЮ гераiчную гатоСЮнасць да змагання, да самасцвярджэння: тАЬАднаго змагання за вяршыню дастаткова, каб запоСЮнiць сэрца чалавека. Сiзiфа варта СЮяСЮляць сабе шчаслiвымтАЭ. [1, с.409]

тАЬБогi асудзiлi Сiзiфа падымаць вялiзны камень на вяршыню гары, адкуль гэта глыба зноСЮ i зноСЮ падала СЮнiз. Яны лiчылi, што няма пакарання цяжэй за бескарысную i безнадзейную працу.тАЭ

На першы позiрк мараль - бессэнсоСЮнасць быцця. Аднак, асноСЮная праблема экзiстэнцыялiзма фармулiруецца iнакш: гэта праблема самагубства. Рашэнне гэтай праблемы дае адказы на самыя загадкавыя стораны быцця.

Па-першае, Камю разглядаСЮ самагубства як iндывiдуальны акт: тАЬсамагубства падрыхтоСЮваецца СЮ маСЮчаннi сэрцатАЭ. Па-другое, тое, што называюць прычынамi тАУ звычайна СЮсяго толькi прычына. Такiм чынам, паступова Камю пераходзiць да асноСЮнай тэмы сваёй працы тАУ тэме абсурда жыцця. Ён адмаСЮляе самазабойства i веру СЮ Бога, у той жа час, заклiкае жыць не СЮцякаючы ад абсурду. Аднак, вельмi цяжка СЮтрымацца на гэтай вяршынi, бо абсурд прадугледжвае тАЬадсутнасць усялякiх надзей (што не мае нiчога агульнага з адчаем), пастаяннае адмаСЮленне (не блытаць з адрачэннем) i свядомае незадавальненне (але не непакой юнака).тАЭ [13, с.42]

тАЬПачатак усiх вялiкiх разважанняСЮ тАУ мiзэрны. У гэтым парадокс суму. тАЭ Камю заСЮважае, што адчуванне абсурду нараджаецца з пачуццём узросту. Пакуль розум маСЮчыць, знаходзячыся СЮ нерухомым свеце надзей, усё уладкоСЮваецца i адлюстроСЮваецца СЮ адзiнстве яго настальгiй. Пры першым жа руху гэты свет дае трэшчыну. Цiкава тое, што негледзячы на напружанне i цяжкасцi такога жыцця, яно СЮзводзiцца СЮ ранг найвышэйшай каштоСЮнасцi. Гэта азначае, што тАЬняма нiчога важнейшага за iснаванне, нi дзеля чаго нельга спынiць чыё б там нi было iснаванне, гэта нiчым (больш важным) не апраСЮданатАЭ. [13, с.3] Нават самае доСЮгае жыццё, нажаль, мае свой канец. Па сцвярджэнню Камю, гэта i ёсць найвялiкшая несправядлiвасць, бо пасля смерцi няма нiчога: рай i пекла атэiстычны экзiстэнцыяналiзм, натуральна адмаСЮляСЮ. Вось чаму менавiта захаванне жыцця, выратаванне цел, а не душ хвалюе Камю.

Творчасць Камю можна схематычна падзялiць на два цыклы: цыкл абсурду, да якога можна аднесцi тАЬЧужогатАЭ, тАЬКалiгулутАЭ, тАЬМiф пра СiзiфатАЭ, i цыкл раманаСЮ пратэсту, у якi магчыма СЮключыць раманы тАЬЧуматАЭ, тАЬПраведныятАЭ. Ёсць творы, якiя нельга аднесцi нi да аднаго цыкла тАУ сярод якiх тАЬПадзеннетАЭ. Гэта СЮ асноСЮным творы, напiсаныя да 1942 або пасля 1950 года.

Сам Камю не лiчыСЮ сябе нi фiлосафам, нi, тым больш, экзiстэнцыялiстам. Тым не менш, творы прадстаСЮнiкоСЮ гэтага фiласофскага накiрунку, аказалi на творчасць Камю вялiкi СЮплыСЮ. Адзiным сродкам барацьбы з абсурдам Камю лiчыСЮ прызнанне гэтага абсурду. У тАЬМiфе пра СiзiфатАЭ Камю пiша, што дзеля таго, каб зразумець, што прымушае чалавека рабiць бяссэнсавую працу, трэба СЮявiць спускаючагася з гары Сiзiфа шчаслiвым. Многiя з герояСЮ Камю прыходзяць да падобнага стану душы пад уплывам акалiчнасцей (угроза жыццю, смерць родных, канфлiкт са сваёй уласнай совесцю i г.д.), iх дальнейшыя лёсы розныя.

Вышэйшым увасабленнем абсурду, па Камю, зтАЩяСЮляюцца разнастайныя спробы насiльнага паляпшэння грамадства тАУ фашызм, сталiнiзм i г.д. Камю быСЮ гуманiстам, ёе лiчыСЮ, что барацьба з насiллем i несправядлiвасцю тАЬiх жа метадамiтАЭ могуць парадзiць толькi яшчэ большае насiлле i несправядлiвасць.

У адрозненне ад Сартра, Камю, у якога была фiласофская адукацыя, так i не стаСЮ фiлосафам у строгiм сэнсе гэтага слова. Камю быСЮ хутчэй прадаСЮжальнiкам той лiнii СЮ лiтаратуры, якая атрымала назву французскага маралiзму. У 40-50-х гг. Сартр падтрымлiваСЮ сталiнiзм, а потым перайшоСЮ да падтрымкi Мао i Кастра, у той час як Камю заСЮсёды крытычна адносiСЮся да тАЬрэальнага сацыялiзмутАЭ. ГалоСЮнымi тэмамi СЮ творчасцi Камю зтАЩяСЮлялiся свабода чалавека i абсурд чалавечага жыцця.

У сакавiку 1939 года Камю надрукаваСЮ рэцэнзiю на твор Сартра тАЬМуртАЭ. Па яго меркаванням, павышаная СЮвага Сартра да цёмных старон жыцця азначае абмежаванасць яго светаСЮспрымання. Камю СЮбачыСЮ у Сартра цягу да бяссiльных людзей, тАЬякая прымушае яго выбiраць герояСЮ, якiя дайшлi да краю СЮласнага тАЬятАЭ i спатыкнуСЮшыхся аб пустату, якую яны СЮжо не здолеюць пераадолецьтАЭ. тАЬНа самой справе, - пiша Камю, - яго героi свабодны. Аднак iх свабода iм непатрэбна. Прынамсi так лiчыць спадар Сартр. Захапляльны сюжэт гэтых старонак, нярэдка надзвычайных, iх жорсткая патэтыка маюць сваiм вытокам свабоду. Бо менавiта СЮ гэтым унiверсуме чалавек вызвалены ад усiх забабонаСЮ, часам i ад сваёй прыроды, i вымушаны да самасузiрання, асазнае глыбокую абыякавасць да СЮсяго, чым ён не зтАЩяСЮляецца. Ён адзiнок, ён зачынены СЮ сваёй свабодзе. Гэта свабода СЮ часе, i толькi смерць дае ёй кароткачасовае i галавакружнае абвяржэнне. Лёс такога чалавека абсурдны. Далей ён не пойдзе, i цуды тых ранiшнiх часоСЮ, калi жыццё СЮзнаСЮляецца, пазбаСЮлены для яго сэнсу тАЭ.

У гэтым артыкуле мы бачым падобнасць позiркаСЮ Камю i фiласофii Сартра, i, у той жа час, iх адрозненне (ужыванне Камю паняцця тАЬпрырода чалавекатАЭ, якое стала пазней галоСЮным пунктам яго разыходжання з экзiстэнцыялiзмам Сартра). Гэтыя роздумы прадугадваюць асноСЮныя iдэi тАЬМiфа пра СiзiфатАЭ.

У тАЬМiфе пра СiзiфатАЭ, якi зтАЩявiСЮся праз некалькi месяцаСЮ, Камю даСЮ дакладны каментарый да сваёй аповесцi: яе герой нi добры, нi злы, нi маральны, нi амаральны.. Ён належыць да асобай пароды людзей, якую Камю называе людзьмi абсурду. Аднак у разуменнi Камю, гэта слова мае два дастаткова розныя значэннi: абсурд адначасова i сапраСЮдны стан рэчаСЮ, i яснае СЮсведамленне гэтага тым цi iншым iндывiдам. тАЬЧалавек абсурдутАЭ тАУ гэта той, хто адважваецца атрымаць усе неабходныя вывады з абсурднасцi самiх рэчаСЮ.. Але што ж такое абсурд як рэальны стан, як зыходная данасць? Нi што iншае, як адносiны чалавека СЮ свеце. Першапачатковая абсурднасць прадстаСЮляе сябе як разрыСЮ: разрыСЮ памiж iмкненнем чалавека да адзiнства i непрыадольным дуалiзмам духу i прыроды, памiж цягай чалавека да вечнага i канечнасцю яго жыцця, памiж тАЬклопатамтАЭ, якi складае яго сутнасць, i марнасцю намаганняСЮ. Смерць, мноства iсцiн i iстот, незвадзiмая да нечага аднаго, непасцiжнасць быцця, улада выпадку тАУ вось яны, палюсы абсурдутАЭ. [14, с.109-110]

У тАЬМiфе пра СiзiфатАЭ Камю прыходзiць да высновы, што Сiзiф i ёсць герой абсурду: тАЬПагарда да багоСЮ, нянавiсць да смерцi, прага жыцця каштавалi яму вялiкiх пакут, калi чалавечая сутнасць прымушаюць займацца справай, якой няма канца. РЖ гэта расплата за зямныя сiмпатыiтАЭ. Камю гаварыСЮ, што славiць чалавека перад тварам таго, што iмкнецца яго раздушыць. тАЬМiф пра СiзiфатАЭ тАУ гэта праслаСЮленне свабоды чалавека, якая заваёСЮваецца цаной пагарды да смерцi. Сiзiф становiцца сiмвалам Чалавека, яго лёсу, асуджаннасцi на смерць i непазбежнасцi экзiстанса СЮ абсурдным свеце.

У адрозненне ад Сартра Камю не iмкнуСЮся паказваць паСЮсядзённае жыццё, яго апавяданне часцей за СЮсё алегарычнае. Камю далёкi ад iнтарэсу да быту, да тАЬгушчы жыццятАЭ, якую так добра паказваюць мастакi-рэалiсты.

Творчы метад Камю лагiчна выцякае з яго фiласофскiх позiркаСЮ: калi свет не мае абтАЩектыСЮных законаСЮ, якiя могуць быць зразумелыя чалавекам, то правiльна паказаць шырокую панараму жыцця немагчыма, бо няма крытэрыю правiльнасцi, - навошта ж тады спрабаваць..

Камю дэманструе толькi стан чалавека, якi асуджаны жыць у сваёй эпохе, нiбы СЮ вялiкай няСЮтульнай кватэры. Самаадчуванне такога чалавека не зтАЩяСЮляецца адным з самых прыемных тАУ Камю i яго герояСЮ непакоiць прага яснасцi i адначасова асазнанне абсурднасцi такой прагi. Гэтак адбываецца таму што асэнсавання рэчаiснасцi дасягнуць немагчыма.

Паняцце абсурду, абсурду быцця, якое СЮводзiць у лiтаратуру Камю, атрымала шырокае распаСЮсюджванне: у 50-я гг. яно прысутнiчае не толькi СЮ прозе, але i СЮ драматургii, дзе зтАЩяСЮляецца тАЬтэатр абсурдутАЭ.

Раздзел РЖРЖ

Шмат разоСЮ уздымалася пытанне СЮ айчынным i замежным лiтаратуразнаСЮствах наконт прыналежнасцi Васiля Быкава да экзiстэнцыялiзму. Нашыя лiтаратуразнаСЮцы прытрымлiвалiся некалькiх пунктаСЮ гледжання. Першым з iх было меркаванне, што БыкаСЮ з экзiстэнцыялiзмам палемiзуе, у той час, як яго СЮласная творчасць не мае нiчога агульнага з фiласофскай дактрынай экзiстэнцыялiзму. З другога пункту гледжання, лiтаратуразнаСЮцы прыходзiлi да высновы, што Васiль БыкаСЮ на самой справе судакранаецца з экзiстэнцыялiзмам, аднак вытокам гэтага зтАЩяСЮляецца не фiласофская сiстэма, а беларуская рэчаiснаць, аднак i экзiстэнцыялiсцкую лiтаратуру ён не губляе з поля зроку.

2.1. Жыццёвы i творчы шлях Васiля Быкава.

Васiль БыкаСЮ. Чалавек, iмя якога знаёма кожнаму. Чалавек, якi на працягу дзесяцiгоддзяСЮ апавядаСЮ людзям праСЮду пра вайну, пра такую вайну, якой яна была на самой справе, без усялякiх прыкрас, пра вайну СЮ яе сучасным аблiччы. Ён выкрываСЮ таталiтарызм i будзiСЮ у грамадстве думку пра неабходнасць радыкальных зменаСЮ.

Васiль БыкаСЮ тАУ сапраСЮдны мастак слова, яму, як нiкому iншаму, уласцiвая высокая ступень мастацкай праСЮдзiвасцi, менавiта ён быСЮ надзелены талентам глыбiннага пранiкнення СЮ таямнiцы народнай i чалавечай псiхалогii, у яго была асаблiвая рэдкасная рэчыСЮнасць вобразнага бачання свету, ён валодаСЮ фенаменальнай здольнасцю своечасова адгукацца на адбываючыяся падзеi, яму былi СЮласцiвыя прыпавесцевая шматзначнасць i дакладнасць прароцтваСЮ.

НарадзiСЮся гэты дзiСЮны майстар слова 19 чэрвеня 1924 года на Вiцебшчыне. Васiль БыкаСЮ быСЮ выхадцам з беднай сялянскай сямтАЩi. Дзяцiнства i юнацтва былi цяжкiмi, а потым пачалася вайна. Падзея, якая аставiла вялiкi след у душы пiсьменнiка, след, якi ён пранёс праз усю сваю творчасць, гэта была падзея, пра якую ён пiсаСЮ усю праСЮду, i нiчога акрамя праСЮды. Ён прыадкрыСЮ сваiм нашчадкам той таямнiчы занавес, якi аддзяляе нас ад тых страшэнных падзей 1941-45 гадоСЮ.

На пачатку вайны БыкаСЮ быСЮ мабiлiзаваны на абарончыя работы, потым быСЮ арыштаваны i без суда асуджаны на расстрэл. Аднак, чырвонаармеец, якi быСЮ павiнен яго расстраляць, адпусцiСЮ яго. Гэта было цудам для Быкава, i тады СЮпершыню у яго прамялькнула думка: тАЬБог ёсць!тАЭ Пазней ён скончыСЮ СаратаСЮскае ваеннае вучылiшча i пачаСЮ камандваць артылерыйскiм разлiкам. РЖ зноСЮ смерць прайшлася побач, бо па дакументах ён лiчыСЮся забiтым i пахаваным у брацкай магiле на Украiне, нават на абелiску было напiсана яго iмя, а мацi атрымала пахаронку.

За час вайны, прайшоСЮ разам з войскам Украiну, Румынiю, Балгарыю, Венгрыю. За гэты час ён быСЮ двойчы паранены. Пад канец вайны БыкаСЮ апынуСЮся СЮ АСЮстрыi, пасля служыСЮ у Балгарыi, на Украiне.

Пасля звальнення са службы БыкаСЮ ажанiСЮся, працаваСЮ у тАЬГродзенскай праСЮдзетАЭ, а СЮ 1972 годзе быСЮ абраны сакратаром Гродзенскага аддзялення Саюза пiсьменнiкаСЮ БССР. У 1978г. пераехаСЮ у Мiнск, i з той пары займаСЮся выключна творчай працай.

Даволi доСЮгi час пiсьменнiк быСЮ вымушаны жыць у эмiграцыi. Пад канец жыцця пiсьменнiк захварэСЮ. Памёр 22 чэрвеня 2003 года.

Падчас вайны Быкаву было не да лiтаратуры, тым больш, што СЮ той час дазвалялася пiсаць толькi пра герояСЮ, паказваць iх подзвiгi, а пра тое, што адбывалася на самой справе, пiсаць было забаронена. Калi БыкаСЮ знаходзiСЮся на службе на Курыльскiх выспах, ён напiсаСЮ некалькi апавяданняСЮ на беларускай мове, i адправiСЮ iх Мiхасю Лынькову. Аднак, атрымаСЮшы крытыку на свае творы, ён зразумеСЮ, што апавяданнi слабыя, i болей не пiсаСЮ. ВярнуСЮся да пiсьменнiцкай дзейнасцi толькi СЮ Гародне.

2.2. Асаблiвасцi тАЬбыкаСЮскагатАЭ экзiстэнцыялiзму.

Сам пiсьменннiк пачаткам сваёй лiтаратурнай творчасцi лiчыСЮ 1951 год, калi ён напiсаСЮ апавяданнi тАЬСерць чалавекатАЭ i тАЬАбознiктАЭ. Ужо СЮ гэтых апавяданнях можна было выразна прасачыць уласна быкаСЮскi погляд на вайну, на чалавека на вайне, яго экзестэнцыяльны досвед iснавання СЮ тАЬпамежнай сiтуацыiтАЭ. Памiж творчасцю Быкава i такiх прадстаСЮнiкоСЮ экзiстэнцыялiзму як Камю, Сартр, можна заСЮважыць шмат канцэптуальных i фармальных перазоваСЮ, нават, вербальных супадзенняСЮ. Такiя паняццi як тАЬпамежная сiтуацыятАЭ, тАЬвыбартАЭ зтАЩяСЮляюцца аднымi з вядучых паняццяСЮ у экзiстэнцыялiзме, аднак яны не менш важныя i СЮ структуры твораСЮ Быкава. Таксама вядома, што Быкаву была знаёма творчасць Камю i Сартра, i ён выказваСЮ вельмi добрыя водгукi наконт iх прац. Ён гаварыСЮ, што тАЬвысока цэнiць жыццёвую i творчую пазiцыi французскiх экзiстэнцыялiстаСЮ Ж.-П. Сартра i А. КамютАЭ [7, с.26] Аднак, негледзячы на гэта, памiж экзiстэнцыялiзмам i творчасцю Быкава бачныя даволi iстотныя разыходжаннi.

У адрозненне ад Жана Поля Сартра, Быкава экзiстэнцыялiстам зрабiла само жыццё, якое было нялёгкiм, насычаным драматызмам змагання за выжыванне, а таксама напруджаны роздум над глыбiннымi прычынамi гiстарычных падзеяСЮ.

У яго раннiх апавяданнях ужо дзейнiчалi Влсляпая СЮлада выпадкуВ», Влстрах невядомасцiВ», Владчай асуджанага чалавекаВ», ВлкрыСЮда на несправядлiвасць лёсуВ», Влгераiчнае рашэннеВ». У больш познiх творах - ВлДваццатыВ», ВлФрузынаВ», ВлСтратаВ», ВлПаядынакВ», ВлЧацвёртая няСЮдачаВ» праявiСЮся тАЬмаральны максiмалiзмтАЭ Васiля Быкава, вельмi выразна бачна высокая этычная патрабавальнасць аСЮтара да сабе i да сваiх герояСЮ, якiх ён выпрабоСЮвае СЮ сiтуацыях выбару. Т

Вместе с этим смотрят:

"Грусть и святость" (Поэтическое богословие Николая Рубцова)

"Донские рассказы" Михаила Шолохова

"Живопись слова" в японской поэзии

"Записки из подполья" как исток философии экзистенциализма Ф.М. Достоевского

"Подпольный человек" Ф.И. Достоевского